Phát huy vai trò y tế thôn bản trong chăm sóc sức khoẻ cộng động

Nhà cách chừng 4km nhưng chị Ngôn Thị Hương, 46 tuổi, nhân viên y tế bản Khánh Thành, xã Nậm Cắn, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An phải chạy xe mất nửa giờ mới tới được nhà chị Lữ Thị Viên, một người dân cùng xã. Thấy mẹ con chị Viên đều khỏe mạnh, chị Hương rất mừng: “Sức khoẻ hai mẹ con hiện đã ổn định; giờ chỉ cần ăn uống và chăm sóc sức khoẻ sau sinh nữa thôi”.

Trước đó, khi biết chị Viên mang thai, chị Hương thường tới nhà chị Viên hỏi thăm sức khỏe, tư vấn kiến thức về sinh sản, đồng thời khuyên chị Viên đi khám thai định kỳ, đến trạm y tế xã sinh con. 

Gần đến ngày sinh, chị Viên đồng ý ra trạm y tế xã sinh con theo lời khuyên của cán bộ y tế thôn bản. Tuy nhiên, bất ngờ chị lại chuyển dạ trước ngày dự sinh cả tuần, phải gọi “bà đỡ” hỗ trợ. Khi nhận được điện thoại cầu cứu, chị Hương vội mang bộ dụng cụ chạy xe tới nhà chị Viên đỡ đẻ. 

Được biết, bản Khánh Thành là nơi sinh sống của người Khơ Mú. Phụ nữ nơi đây vốn quen sinh con ở nhà, có người đi làm nương rẫy rồi sinh con trong chòi canh, hiếm khi đến trạm y tế xã.

Chứng kiến nhiều ca sinh khó, năm 2018, chị Hương quyết định đi học khóa đào tạo cô đỡ thôn bản miễn phí trong 6 tháng ở Trường Đại học Y khoa Vinh để về hỗ trợ chị em sinh nở. Gần 5 năm làm cô đỡ của bản, chị Hương không nhớ đã giúp bao nhiêu trường hợp “mẹ tròn con vuông” ngay tại nhà. 

Chị Trần Thị Giang, một nhân viên y tế của Trạm Y tế xã Nậm Càn, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An cho biết, là xã vùng cao của huyện Kỳ Sơn, dân cư của xã Nậm Càn chủ yếu là người Mông sinh sống trên núi cao. Chính vì thế, trước đây, mỗi lần đi tuyên truyền cho những người dân ở cuối xã, chị em trong trạm phải đi mất nửa ngày.

Thế nhưng, theo chị Giang, quãng đường đi đôi khi không thấm vào đâu so với việc bị bà con lỡ hẹn vào phút cuối. Không ít lần họ đã hẹn nhân viên trạm đến nói chuyện, tư vấn nhưng khi tới nơi, cửa đóng then cài, gọi điện thoại "tìm người" thì bà con nói đang ở trên rẫy xa lắm về không được… 

Theo chị Giang, mỗi khi lỡ hẹn, chị thường phải đi lại nhiều lần và ngồi ở nhà người dân nửa ngày thì họ mới đồng ý đưa con đi khám dinh dưỡng, uống vitamin A tại Trạm y tế hay đi khám thai sản…

Chị Giang cũng chia sẻ thêm, hiện nay, nhờ thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, tại các thôn, bản vùng cao đã được đầu tư về điện, đường, trường, trạm… nên đa số phụ nữ không sinh tại nhà mà đến trạm xá, bệnh viện. Do thông tin tuyên truyền tốt, nhận thức chị em nâng lên, khi có thai là đi khám định kỳ, mua thuốc bổ, gia đình cũng chăm sóc sản phụ khoa học hơn… Nhờ đó, sức khỏe bà mẹ, trẻ em ở đây được nâng lên rõ rệt.

Bác sĩ La Văn Thong, Trạm trưởng Trạm y tế xã Nậm Càn là người địa phương nên anh hiểu rõ văn hóa, phong tục, tập quán của bà con mình. Dù vậy, phải mất nhiều năm kiên trì tuyên truyền, nhận thức của bà con mới được thay đổi.

"Tục mời thầy cúng dần được xóa bỏ; thay vào đó, có vấn đề gì về sức khỏe bà con đã tìm đến trạm y tế xã khám bệnh. Nếu bệnh tình vượt quá khả năng chuyên môn của trạm thì bệnh nhân sẽ được chuyển lên tuyến trên để điều trị kịp thời", bác sĩ La Văn Thong cho hay.

Không chỉ riêng ở xã Nậm Càn, các nhân viên y tế thôn bản ở xã miền núi Nga My, huyện Tương Dương cũng kể về những khó khăn khi đi tư vấn sức khoẻ cho phụ nữ mang thai và nuôi con nhỏ ở vùng cao.

Theo đó, chị Vi Thị Khế, nhân viên y tế kiêm cán bộ phụ trách công tác dân số Trạm y tế xã Nga My cho hay, do địa hình phức tạp, người dân miền núi, vùng cao ít được tiếp cận với các dịch vụ y tế nên nhân viên y tế thôn bản ở đây thường phải thực hiện rất nhiều phần việc. 

Ngoài những công việc phát sinh, các ngày giao ban, họp, tập huấn ở trạm, ở trung tâm, họ phải hướng dẫn người dân trong bản từ việc phòng dịch; tư vấn dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai và nuôi con nhỏ; theo dõi sức khỏe; ăn uống vệ sinh; rà soát danh sách trẻ em đến kỳ tiêm chủng. Thậm chí, nhân viên y tế thôn bản còn phải gọi điện nhắc hoặc đến tận nhà đưa trẻ em ra Trạm y tế xã tiêm phòng các loại vắc xin đúng lịch.

Theo Sở Y tế tỉnh Nghệ An, hiện trên 90% số trạm y tế xã tại Nghệ An có bác sĩ công tác, 98% thôn, bản có nhân viên y tế. 59% số trạm y tế xã thực hiện được 60 - 80% danh mục kỹ thuật thuộc gói dịch vụ y tế cơ bản.

Phần lớn cán bộ y tế được tuyển chọn ngay tại địa phương nên thuận lợi trong công tác tuyên truyền, vận động người dân thực hiện phòng chống dịch bệnh và chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng.

Đội ngũ nhân viên y tế thôn bản là cánh tay nối dài của ngành y tế tại cơ sở; đóng góp lớn trong việc trực tiếp chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân tại các xã miền núi của tỉnh Nghệ An. 

Theo kết quả đánh giá của Viện Dinh dưỡng Quốc gia trong các năm 2020 - 2022, kết quả giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi thể thấp còi từ 26% năm 2020 giảm xuống còn 25,5% năm 2021 và năm 2022 giảm còn 25.2%. Đối với trẻ suy dinh dưỡng nhẹ cân từ 15,7% năm 2020 giảm xuống còn 15,2% năm 2021 và năm 2022 giảm xuống còn 14,8%.