Bảo tồn nét văn hóa độc đáo của người Hà Nhì ở Điện Biên

Luôn luôn nhận được sự quan tâm của Đảng, của Nhà nước, và sự chung tay của chính quyền địa phương nhằm bảo tồn, gìn giữ văn hóa dân tộc, người Hà Nhì ở Mường Nhé đã tạo lập, bảo lưu được nhiều tập quán xã hội và tín ngưỡng, lễ tết, những lời ca điệu múa, các trò chơi dân gian, văn hóa ẩm thực, vẻ đẹp của trang phục truyền thống…

Lễ Gạ ma thú (cúng bản) là nghi lễ lớn, quan trọng nhất trong năm của người Hà Nhì. Nghi lễ này diễn ra vào mùa xuân để tỏ lòng tôn kính, biết ơn tổ tiên, tạ ơn trời đất, cầu mong một năm mới mùa màng bội thu, bản làng đoàn kết, ấm no.

Người Hà Nhì ở các địa phương khác nhau chọn ngày tổ chức lễ Gạ ma thú theo lịch riêng. Người Hà Nhì Lạ Mí chọn ngày con hổ, người Hà Nhì Cồ Chồ chọn ngày con dê…

Tuy nhiên, theo phong tục chung, nghi lễ được tổ chức trong 3 ngày, gồm thực hiện các nghi lễ, diễn xướng và trò chơi dân gian.

Các thầy cúng sẽ thực hiện nghi lễ với 7 mâm cúng: đầu bản, cổng bản, thần nước, thần lửa, thần đất, thần rừng và thần gió; các lễ cúng đều có cúng sống (các con vật còn sống) và cúng chín.

Riêng đối với mâm cúng thứ 8 (cúng vong linh), 3 năm mới thực hiện một lần. 

Khi lễ cúng kết thúc, lễ vật trong mâm cúng được chia đều cho các hộ gia đình trong bản và chủ gia đình là người chế biến, dâng lên tổ tiên cầu mong con cháu luôn khỏe mạnh, may mắn.

Trước đây, phụ nữ Hà Nhì không được tham gia hoặc đến gần các địa điểm cúng trong lễ Gạ ma thú, song ngày nay họ được tham gia phần chuẩn bị lễ vật, dự bữa cơm mừng lễ thành công.

Trong ngày thứ hai của lễ Gạ ma thú, buổi sáng dân bản vui chơi ở sân giữa bản, buổi chiều cùng nhau thực hành nghi lễ cúng thần lửa, cúng vong linh.

Riêng ngày thứ 3 được dành trọng vẹn cho các hoạt động vui chơi tập thể như đánh đu, bập bênh, đu quay, ném còn, đánh cù, hát, múa.

Tại các bản có cộng đồng dân tộc Hà Nhì sinh sống cũng duy trì hoạt động các câu lạc bộ trình diễn, truyền dạy các nghi lễ truyền thống và nghệ thuật trình diễn dân gian.

Thành Huế, Thu Hằng, Trọng Hiếu